انواع دستگاه های رادیوتراپی
براکی تراپی در سرطان رحم
۲۲ فروردین ۱۴۰۱
بررسی عوارض شیمی درمانی
۲۲ فروردین ۱۴۰۱
انواع دستگاه های رادیوتراپی
انواع دستگاه های رادیوتراپی تجهیزاتی هستند که به منظور ایجاد پرتو در درمان انواع تومور و بیماری های سرطانی مورد استفاده قرار می گیرند. اولین دستگاه رادیوتراپی در سال ۱۹۵۰ مورد بهره برداری قرار گرفت. این دستگاه قادر به تولید ولتاژی بیش از ۳۰۰ KVP بود. سپس ساخت انواع دستگاه های رادیوتراپی توسعه بیشتری پیدا کرده و در دهه های بعدی از دستگاه هایی با کیلو ولتاژ پایین تر برای درمان بیماران استفاده می شد. به طور کلی دستگاه های رادیوتراپی بر اساس انرژی و نوع عملکرد آن ها در دسته بندی های زیر قرار می گیرند.
انواع دستگاه های رادیوتراپی با پرتو های گرنز
این دستگاه رادیوتراپی قادر به تولید پرتو هایی با انرژی کم می باشند. انرژی تولید شده توسط این دستگاه ها به ۲۰ کیلو ولت می رسد که در حال حاضر منسوخ شده و دیگر در رادیوتراپی از آن ها استفاده نمی شود.
انواع دستگاه های رادیوتراپی درمانی تماسی
انواع دستگاه های رادیوتراپی درمانی تماسی، پرتو هایی با انرژی کمتر از ۴۰ تا ۵۰ ولت تولید می کنند. در این نوع دستگاه ها فاصله منبع پرتوزایی تا سطح پوست بیمار، کمتر از ۲ سانتی متر می باشد. کاربرد این دستگاه ها بیشتر برای درمان های سطح پوست است. زیرا می تواند بیشترین دوز پرتو را به سطح پوست اعمال کند. در این روش بافت های زیرین پوست که در عمق بیشتری قرار دارند، تا میزان زیادی از عوارض پرتو درمانی در امان خواهند ماند. استفاده از این دستگاه برای تومور های پوستی که دارای عمق ۱ تا ۲ سانتی متری می باشند مناسب می باشد.دستگاه های درمانی سطحی(سوپر فیشیال)
انواع دستگاه های رادیوتراپی سوپر فیشیال قادر به تولید پرتو های ایکس در بازه ۵۰ تا ۱۵۰ کیلو ولت می باشند. استفاده از این دستگاه برای درمان تومور هایی که عمق ۵ میلی متری دارند مناسب می باشد. در این نوع دستگاه های رادیوتراپی، فاصله چشمه تولید پرتو با سطح پوست بین پانزده تا بیست سانتی متر می باشد.دستگاه پرتودرمانی ارتوولتاژ
در انواع دستگاه های رادیوتراپی ارتوولتاژ، پتانسیل پرتو های ایکس در بازه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلو ولت قرار می گیرد. فاصله چشمه پرتو تا سطح پوست نیز به ۵۰ سانتی متر می رسد. به طور کلی ۹۰ درصد از پرتو های اعمال شده توسط این دستگاه قادر هستند تا عمق ۲ سانتی متری جذب پوست شوند. به همین دلیل در تومور هایی که دارای عمق بیشتر از ۲ سانتی متر می باشند، نمی توان دوز مناسبی را به لایه های عمیق تر پوست اعمال کرد. به همین سبب موارد استفاده از این دستگاه نیز بسیار کمتر شده است.انواع دستگاه های رادیوتراپی مگا ولتا
انواع دستگاه های رادیوتراپی مگا ولتا شامل انواع شتاب دهنده ها و دستگاه های تله تراپی پرتو گاما می باشند. لازم به ذکر است که پرتو های ایکس یا گاما که دارای انرژی بیشتر از MV1 می باشند، در دسته مگا ولتاژ ها قرار می گیرند. از دستگاه های پرتو درمانی با ویژگی های مگا ولتاژ می توان به کبالت ۶۰ اشاره داشت. این دستگاه یکی از دستگاه های قدیمی پرتو درمانی به شمار می رود. به همین دلیل در مقایسه با دستگاه های جدیدتر دارای معایبی نیز می باشد. از دیگر دستگاه های مگاولتا می توان به شتاب دهنده خطی اشاره داشت. شتاب دهنده خطی دستگاهی است که ذرات باردار مانند الکترون را به کمک امواج الکترو مغناطیس تا بازه های بالایی از انرژی شتاب می دهد. از باریکه های الکترون که انرژی بسیار بالایی دارند، می توان برای درمان های سطحی استفاده نمود. اما در صورت وجود تومور هایی با عمق زیاد امکان درمان با الکترون وجود ندارد. در این موارد بایستی از فوتون استفاده شود.
پرتوهایی از جنس ذرات سنگین
در حال حاضر پرتو های ایکس و الکترون ها را می توان اصلی ترین پرتو های رادیوتراپی دانست. اما یکی از روش هایی که باعث می شود دوز پرتو و روند درمان دقت بیشتری پیدا کند، استفاده از ذرات سنگین می باشد. ذراتی مانند پروتون ها، نوترون ها، دوترون ها، ذرات آلفا و پیون های منفی را می توان جزء دسته ذرات سنگین معرفی نمود. البته استفاده از این روش به دلیل هزینه های بالا و کمبود مراکز درمانی بسیار محدود می باشد.
معرفی تکنولوژی های جدید در انواع دستگاه های رادیوتراپی
در این بخش از مقاله به معرفی جدیدترین و موثرترین تکنولوژی های موجود در رابطه با انواع دستگاه های رادیوتراپی خواهیم پرداخت.آی ام آر تی (IMRT)
آی ام آر تی (IMRT) یکی از پیشرفته ترین روش های رادیوتراپی است که در آن شدت پرتو ها دارای انرژی ثابت و یکسانی نیست. بلکه با توجه به عوامل مختلف پزشکی می توان پرتو هایی با شدت مختلف را در نواحی مورد نظر اعمال نمود. به این ترتیب بیشترین دوز به مرکز تومور و کمترین دوز به بافت های سالم اطراف آن برخورد می کند. در این روش نگه داشتن بافت های سالم بسیار عالی صورت می گیرد.
استریو تاکتیک رادیوتراپی
دقت تابش پرتو در این نوع دستگاه رادیوتراپی بسیار بالا می باشد و استفاده از این روش بیشتر برای تومور هایی که در ناحیه سر و گردن قرار دارند توصیه می شود. در استریو تاکتیک رادیوتراپی برای افزایش دقت در هدف قرار دادن تومور ها از فناوری سه بعدی استفاده می شود. به همین سبب می توان دوز بسیار مناسبی را به ناحیه تومور ها رساند و از آسیب دیدگی بافت های سالم جلوگیری نمود.
گاما نایف
این دستگاه رادیوتراپی شامل ۲۰۱ چشمه کبالت ۶۰ می باشد که در یک محفظه به صورت نیمکره قرار گرفته اند. این دستگاه به دلیل سیستمی که دارد تنها برای قسمت سر مورد استفاده قرار می گیرد. نحوه کار هر یک از چشمه های موجود در دستگاه به گونه ای است که قادر به تابش پرتو حول یک محور خاص و تا فاصله چهار سانتی متری می باشند.
دستگاه رادیوتراپی سایبر نایف
یکی دیگر از جدیدترین انواع دستگاه های رادیوتراپی که روز به روز توسعه بیشتری پیدا می کند، سایبر نایف نام دارد. این دستگاه رادیوتراپی به گونه ای طراحی شده است که یک شتاب دهنده با توانایی شش درجه گردش بر روی یک بازوی رباتیک قرار می گیرد. دقت این دستگاه در انجام عملیات درمانی بسیار بالا می باشد و می تواند مستقیماً ناحیه رشد و انتشار تومور را مورد هدف قرار دهد. این دستگاه به دلیل دقت بسیار بالا برای تومور هایی که ابعاد بسیار کوچکی دارند و یا در نقاط حساس بدن مانند نخاع قرار دارند، بسیار مناسب می باشد.
در بیمارستان شهدای تجریش براکی تراپی و رادیوتراپی و IMRT برای دارندگان بیمه پایه به صورت رایگان انجام می شود. همچنین برای بیمارانی که از سایر شهر ها مراجعه می فرمایند اقامتگاه رایگان برای اسکان در نظر گرفته می شود.
سوالات متداول انواع دستگاه های رادیوتراپی
این دستگاه رادیوتراپی قادر به تولید پرتو هایی با انرژی کم می باشند. انرژی تولید شده توسط این دستگاه ها به ۲۰ کیلو ولت می رسد که در حال حاضر منسوخ شده و دیگر در رادیوتراپی از آن ها استفاده نمی شود.
انواع دستگاه های رادیوتراپی سوپر فیشیال قادر به تولید پرتو های ایکس در بازه ۵۰ تا ۱۵۰ کیلو ولت می باشند. استفاده از این دستگاه برای درمان تومور هایی که عمق ۵ میلی متری دارند مناسب می باشد. در این نوع دستگاه های رادیوتراپی، فاصله چشمه تولید پرتو با سطح پوست بین پانزده تا بیست سانتی متر می باشد.
