بررسی عوارض شیمی درمانی
۲۲ فروردین ۱۴۰۱
دستگاه توموتراپی چیست
۲۸ فروردین ۱۴۰۱
بررسی مهم ترین عوارض پرتو درمانی
در این مطلب نکاتی در رابطه با ماهیت پرتو درمانی و عوارض پرتو درمانی آشنا خواهیم شد. پرتو درمانی روشی مؤثر در کاهش و یا متوقف نمودن روند رشد انواع تومور می باشد. این روش که با اصطلاح رادیوتراپی نیز شناخته می شود، در درمان اغلب بیماری های سرطانی تاثیر بسیار خوبی در نابودی و یا جلوگیری از انتشار سلول های سرطانی دارد. این درمان هم به روشی خارجی و هم به روشی داخلی قابل اعمال می باشد. در واقع می توان با استفاده از دستگاه های مخصوص از خارج بدن، بافت های سرطانی را مورد هدف قرارداد. در روش دوم نیز می توان منبع تشعشعات را در نزدیکی سلول های تومور قرارداده و از داخل بدن با سلولهای سرطانی به مقابله پرداخت.
گرچه در حال حاضر این روش درمانی یکی از اصلی ترین و مؤثرترین راه های درمان تومور به شمار می رود، اما شروع نابودی سلول های تومور ممکن است روزها یا هفته ها به طول بینجامد. بنابراین روند نابودی تومورها به صورت تدریجی و پس از پایان دوره درمان آغاز می گردد.
این شیوه درمانی نیز مانند سایر درمان ها با عوارض جانبی همراه می باشد. عوارض پرتو درمانی بسته به عوامل مختلفی ممکن است شدید یا ضعیف باشد اما خوشبختانه می توان گفت که به طور معمول این عوارض گذرا بوده و پس از گذشت چند هفته از پایان پرتو درمانی به طور کامل از بین می روند.
عوامل مؤثر در عوارض پرتو درمانی
در طی مراحل پرتو درمانی علاوه بر هدف قرار دادن سلول های تومور، ممکن است سلول های سالمی که در اطراف تومور قرار دارند نیز آسیب ببینند. به همین سبب با آسیب دیدن سلول های سالم عوارض جانبی مختلفی در بدن بروز پیدا می کند. البته این عوارض در تمام بیماران یکسان نبوده و بسیاری از بیماران عوارض خاصی را در حین درمان تجربه نمی کنند. عوارض پرتو درمانی تا حد زیادی وابسته به دوز رادیو تراپی و مقادیر پرتوی اعمال شده در طی درمان می باشد. به همین دلیل بسیاری از بیماران که دوز پایینی از رادیوتراپی را در برنامه درمان خود دارند، به راحتی فعالیت های روزانه خود را ادامه می دهند. از طرفی ناحیه ای که تحت درمان قرار می گیرد نیز یکی از فاکتور هایی است که در میزان بروز عوارض پرتو درمانی مؤثر می باشد. میزان تحمل و مقاومت بیمار نیز می تواند در شدت بروز عوارض جانبی پرتو درمانی تأثیر گذار باشد.
خستگی شایع ترین عوارض ناشی از پرتو درمانی
به دلیل انرژی زیادی که در طول پرتو درمانی از بیمار گرفته می شود، بسیاری از بیماران پس از مدتی احساس خستگی شدیدی را در بدن خود دارند. آسیبی که به سلول های سالم بدن وارد می شود و همچنین استرس ناشی از بیماری نیز در افزایش خستگی جسمی بیمار نقش مهمی دارند. حتی رفت و آمدهای روزانه به مراکز درمانی و پیگیری درمان نیز از عوامل بروز خستگی مفرط در بیماران می باشد. در صورت بروز خستگی مفرط در بیماران باید فعالیت های روزانه را تا حد امکان کاهش داده و زمان استراحت بیمار افزایش یابد. بهتر است که در طول روز در چند نوبت کوتاه، زمانی برای استراحت در برنامه روزانه بیمار گنجانده شود. در این شرایط و در حین درمان به روش پرتو درمانی توصیه می شود که همراهان و اعضای خانواده در انجام کارهای روزانه به بیمار کمک کنند. به منظور التیام یافتن سلول های آسیب دیده و بازگشت انرژی های ازدست رفته بیمار، باید رژیم غذایی سرشار از پروتئین و کالری در برنامه غذایی بیمار وجود داشته باشد. به این ترتیب از کاهش وزن پیش از حد بیمار نیز جلوگیری به عمل می آید.مشکلات گوارشی ناشی از عوارض پرتو درمانی
پرتو درمانی در موارد بسیاری باعث کاهش اشتهای بیمار می شود. این عارضه در صورتی که کنترل نشود، می تواند به تحلیل رفتن قوای جسمانی و کاهش وزن بیمار منجر شود. به همین سبب توصیه می شود که دفعات غذا خوردن را در طول روز افزایش دهید و از حجم غذای خود بکاهید. برای کم کردن بی اشتهایی سعی کنید که غذاهایی که میل دارید را مصرف کنید. همچنین برای این که از منابع غذایی کافی بهره مند شوید، بهتر است که بیشتر از عصاره گوشت و غذاهای مقوی کم حجم استفاده نمایید. استفاده از مکمل ها و داروهای تقویتی نیز در صورتی که تحت نظر پزشک باشد، می تواند کمک کننده باشد.
از دیگر عوارض پرتو درمانی که بر دستگاه گوارش اثر گذار است می توان به تهوع اشاره داشت. به منظور کاهش حالت تهوع، بهتر است که چند ساعت قبل از شروع پرتو درمانی از خوردن غذاهای سنگین پرهیز نمایید. هنگامی که دچار تهوع شدید می شوید، چیزی میل نکنید. به طور کلی در طی مدت زمانی که حس تهوع به شما دست می دهد، باید از خوردن غذاهای پر چرب و یا شیرین نیز پرهیز کنید. سعی کنید تا جایی که امکان دارد هنگام تهوع شدید بخوابید.
اسهال نیز یکی دیگر از عوارض پرتو درمانی می باشد. در صورت بروز اسهال سعی کنید، مصرف مایعات را افزایش دهید. مصرف آب سیب طبیعی و چای کم رنگ از مایعات مفید برای این دوره از بیماری می باشد. سعی کنید از خوردن غذاهای ادویه دار، قهوه، لوبیا و کلم اجتناب نمایید. زیرا این غذاها باعث افزایش تحریکات دستگاه گوارش می گردد و حالت تهوع فرد را افزایش می دهد.
عوارض پوستی در ناحیه درمان
در طول پرتو درمانی ممکن است که با ضایعات پوستی نیز مواجه شوید. سعی کنید در طول درمان از کرم و لوازم آرایشی در نواحی درمان استفاده نکنید. همچنین به منظور کاهش عوارض پرتو درمانی در ناحیه پوست، از لباس های نخی و راحتی گشاد استفاده نمایید. تا جایی که امکان دارد از قرار گرفتن در برابر نور خورشید پرهیز کنید. نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که از ضربه زدن، خاراندن و یا خراشیدن ناحیه درمان پرهیز کنید. گرم کردن بیش از حد و یا استفاده از کمپرس سرد نیز می تواند باعث تشدید ضایعات پوستی گردد. بنابراین از ایجاد گرما و سرمای بیش از حد در قسمت آسیب دیده پوست خودداری نمایید. توجه داشته باشید که محل بروز عارضه پوستی را به صورت مستقیم در معرض جریان آب مانند دوش حمام قرار ندهید.
در بیمارستان شهدای تجریش براکی تراپی و رادیوتراپی و IMRT برای دارندگان بیمه پایه به صورت رایگان انجام می شود. همچنین برای بیمارانی که از سایر شهر ها مراجعه می فرمایند اقامتگاه رایگان برای اسکان در نظر گرفته می شود.
سوالات متداول
در طی مراحل پرتو درمانی علاوه بر هدف قرار دادن سلول های تومور، ممکن است سلول های سالمی که در اطراف تومور قرار دارند نیز آسیب ببینند. به همین سبب با آسیب دیدن سلول های سالم عوارض جانبی مختلفی در بدن بروز پیدا می کند. البته این عوارض در تمام بیماران یکسان نبوده و بسیاری از بیماران عوارض خاصی را در حین درمان تجربه نمی کنند.
پرتو درمانی در موارد بسیاری باعث کاهش اشتهای بیمار می شود. این عارضه در صورتی که کنترل نشود، می تواند به تحلیل رفتن قوای جسمانی و کاهش وزن بیمار منجر شود. به همین سبب توصیه می شود که دفعات غذا خوردن را در طول روز افزایش دهید و از حجم غذای خود بکاهید. برای کم کردن بی اشتهایی سعی کنید که غذاهایی که میل دارید را مصرف کنید. همچنین برای این که از منابع غذایی کافی بهره مند شوید، بهتر است که بیشتر از عصاره گوشت و غذاهای مقوی کم حجم استفاده نمایید.
