رادیوتراپی پیشرفته
تیترهای مطالب این صفحه:
✔ آشنایی با رادیوتراپی پیشرفته↓✔ هرآنچه که باید در مورد رادیوتراپی پیشرفته بدانید↓✔ آشنایی با چگونگی درمان سرطان به روش رادیوتراپی پیشرفته ↓✔ چه آمادگی هایی برای شروع درمان مورد نیاز می باشد؟
↓
آشنایی با رادیوتراپی پیشرفته
رادیوتراپی پیشرفته که با نام آی ام آر تی (IMRT) نیز شناخته می شود، روشی است که برای نابود سازی سلول های سرطانی مورد استفاده قرار می گیرد. آی ام آر تی (IMRT) تکنولوژی پیشرفته ای است که برای دست کاری پرتو های فوتون و پروتون، به منظور ایجاد انطباق با شکل تومور استفاده می کند. در این روش پرتو دهی، از چندین پرتو فوتون و یا پروتون کوچک استفاده می شود. شدت این پرتو ها متفاوت بوده و به منظور هدف قرار دادن دقیق تومور ها مورد استفاده قرار می گیرند. به طوری که در طول زمان، شدت تابش پرتو ها متغیر است و کاملا به صورت کنترل شده اعمال می شود. علت این که میزان شدت تابش پرتو ها به صورت متغیر می باشد، این است که دوز تابش با هدف انطباق داشته باشد. به این ترتیب از آسیب رساندن به بافت های سالم تا حد زیادی پیشگیری می شود.
پرتودرمانی یا در اصطلاح رادیوتراپی، نوعی درمان اختصاص سرطان است که طی آن از پرتوهای پرانرژی با دز بالا جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی و جلوگیری از گسترش آنها، با کمترین آسیب به بافتهای سالم با هدف بیشترین تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.در این خصوص باید دانست که تکنیک خاص درمانی آی ام آر تی (IMRT) پرتودمانی با شدت مدوله شده، در حدود 15سال پیش درکشورهای پیشرفته به دنیای پرتودرمانی وارد شد که نقطه عطفی در درمان تومورهای سرطانی بوده است.
این روش که از سال 1960 میلادی اختراع شده ، یک روش پیشرفته و پر دقتِ پرتودرمانی است که با توسعه در مقطع برداری کامپیوتری و کولیماترهای چند برگه ای گسترش یافت که از کنترل کننده های کامپیوتری اشعه ایکس در آن استفاده می شود تا تومورهای بدخیم یا نقاطی مشخص از تومور با دوزی دقیق و حساب شده مورد تابش قرار گیرند.
IMRT یک روش پیشرفته برای تحویل درمان سه بعدی با استفاده از چندین شدت تابشی نوسانی است که حداکثر دز مورد نظر را به بافت توموری و حداقل دز ناشی از تابش ناخواسته را به بافت های سالم می رساند. این تکنیک با تقسیم هر بیم به بیم لت های کوچکتر و تغییر شدت هر بیم لت بدست می آید، دوز تابشی از سه بعد فضا بصورت منسجم در آمده تا اینکه به وسیله تلفیق یا کنترل شدت، این پرتو ها کانونی شوند تا بیشترین دوز تابشی به تومور و کمترین مقدار آن به بافتهای معمولی اطراف تومور تابانده شود. بدلیل اینکه نسبت دوز دریافتی توسط بافت معمولی به دوز دریافتی تومور، در IMRT به حداقل مقدار خود رسیده ، بیشترین اثر دوز تابشی می تواند به تومور برسد که در مقایسه با پرتو درمانی های مرسوم کمترین عوارض جانبی را خواهد داشت. هم اکنون IMRT در درمان سرطانهای زیر موفق است:سرطان پروستات ، سر و گردن، سینه، ریه، تیروید، کبد، مغز، غدد لنفاوی، بیماری زنان و بافت های پیوندی، همچنین برای درمان سرطان های کودکان مفید است.
این روش درمانی در سرطان پروستات مورد استفاده فراوانی دارد؛ با تکنیک IMRT می‌توانیم پرتوی درمانی با دزهای بالایی را به پروستات اعمال کنیم درحالی که در روش‌های قبلی مقدار دز پرتوی درمانی کمتر بود. درحقیقت با روش «آی ام آر تی» می‌توان سرطان پروستات را تا 90 درصد کنترل و درمان کرد.
در ناحیه تومورهای بدخیم سر و گردن روش IMRT کاربرد زیادی دارد؛ بافتهای سالم و حساس به پرتوی فراوانی در این نواحی فراوان وجود دارند که اگر دز پرتوی درمانی بیشتری حین رادیوتراپی با روش‌های قدیمی به آنها برسد، صدمات جبران ناپذیری می تواند داشته باشد. در حالی که که این مساله در روش IMRT مرتفع شده است.
هرآنچه که باید در مورد رادیوتراپی پیشرفته بدانید
رادیوتراپی پیشرفته روشی است که دی ان ای (DNA) سلول ها را مورد هدف قرار داده و از تقسیم سلولی و رشد سلول های سرطانی پیشگیری می کند. به این ترتیب نقش مؤثری در کوچک ساختن و از بین بردن انواع تومور های سرطانی و غیر سرطانی ایفا می کند. رادیوتراپی پیشرفته را با نام پرتو درمانی با شدت تعدیل شده نیز معرفی می نمایند. این روش از دقت بسیار بالایی برخوردار است. زیرا از شتاب دهنده های خطی که توسط کامپیوتر کنترل می شوند بهره می برد. این اشعه ها با دوز های دقیق بر مناطق خاصی از تومور اعمال می شوند.
در این روش با تعدیل و کنترل شدت تابش پرتو ها، شرایطی فراهم می شود که دوز دقیقی از پرتو متناسب با شکل سه بعدی تومور مورد استفاده قرار گیرد. یکی دیگر از قابلیت های رادیوتراپی پیشرفته این است که امکان متمرکز ساختن اشعه های با دز بالاتر را نیز فراهم می کند. این تمرکز اشعه با افزایش دوز آن، کمترین آسیب را به بافت های سالم مجاور به همراه دارد.
برنامه ریزی درمان، با استفاده از سی تی اسکن سه بعدی و یا ام آر آی (MRI) انجام می شود. به منظور تعیین الگوی شدت دوز تابش پرتو، مطابق با تومور نیز از محاسبات رایانه ای کمک گرفته می شود. به این ترتیب که چندین تابش با شدت چند گانه با یکدیگر ترکیب کرده و یک دوز سفارشی به وجود می آید. با این روش دوز تابش به بافت های تومور به میزان حداکثری می رسد و در مورد بافت های مجاور نیز در حالت حداقلی قرار دارد.
برای تعیین وقت اینترنتی کلیک کنید
در این روش پزشک دوز تجویزی و همچنین حد مجاز دوز تابشی بافت سالم را بر اساس پروتوکل های استاندارد دنیا تعیین کرده وسپس تیم تخصصی فیزیک با استفاده از سیستم های نرم افزاری پیشرفته طراحی درمان و الگوریتم های پیشرفته بهینه سازی به منظور ترسیم یک طرح درمان مناسب، از دوز هایی که پزشک تعیین کرده است استفاده می کند. این فرایند طراحی درمان معکوس نام دارد. تکنیک های جدید مانند IMRT و رادیوتراپی کانفورمال سه بُعدی به پزشک اجازه می دهد تا بتواند دوز بیشتری را به تومور بتاباند در حالی که تابش پرتو به بافت های سالم اطراف کاهش می یابد.
ویژگی مهم IMRT در این است که می‌توان تومورها و بافت سالم اطراف آن را به وسیله یک سری دستگاه‌های تصویربرداری مثل «سی تی اسکن»، «ام آر آی» و یا «پت اسکن» به صورت دقیق تر مشخص نمود. خوشبختانه پیشرفت‌های تصویربرداری پزشکی ما را به درمان ایده آل رسانده است.
آشنایی با چگونگی درمان سرطان به روش رادیوتراپی پیشرفته
در رادیوتراپی پیشرفته با استفاده از یک شتاب دهنده خطی پزشکی فوتون ها و یا اشعه ایکس مورد نیاز تولید می شوند. ابعاد دستگاه رادیوتراپی پیشرفته نسبتاً کوچک بوده و تقریباً به اندازه یک اتومبیل می باشد.
برای استفاده از این دستگاه در حین درمان، بیمار بایستی کاملا دراز بکشد. پس از آماده سازی بیمار تابش پرتو با دوز متغیر آغاز می شود. در مورد استفاده از دستگاه هیچ گونه نگرانی وجود ندارد. زیرا طی درمان بیمار هیچ گونه درد یا ناراحتی را احساس نخواهد کرد. البته باید توجه داشته باشید که شنیدن صدایی که دستگاه تولید می کند و همچنین استشمام بوی ناشی از تجهیزات الکترونیکی برای بیمار طبیعی است. گرچه بیمار به تنهایی در اتاق به سر می برد، اما در تمام لحظات توسط متخصصین زیر نظر قرار دارد.
مدت زمان انجام برنامه رادیوتراپی پیشرفته در هر جلسه درمان متغیر می باشد و با توجه به نوع درمان متفاوت است. اما به طور معمول مدت زمان درمان در هر جلسه، نهایتا 45 دقیقه طول خواهد کشید. برنامه کلی درمان نیز با توجه به نظر متخصصان معمولا ۵ روز در هفته انجام می شود. این برنامه ممکن است از ۴ تا ۸ هفته نیز طول بکشد. عوامل مختلفی وجود دارند که تعیین کننده مدت زمان قطعی برنامه درمان بیمار به شیوه رادیوتراپی پیشرفته می باشند. به طور کلی مدت زمان مورد نیاز برای تکمیل روند پرتو درمانی و همچنین تعداد روز ها و جلسات درمان بیمار به ابعاد تومور، سلامت عمومی، مقاومت بدن بیمار و چندین فاکتور پزشکی دیگر بستگی دارد. معمولا باید بیماران روزهای آخر هفته را به منظور بازیابی انرژی و بهبود سلول های سالم به استراحت بپردازند.
انجام به موقع تمام جلسات درمانی طبق برنامه ریزی انجام شده توسط پزشک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین بیماران و اطرافیان بیمار باید دقت داشته باشند که در صورت به تعویق انداختن درمان امکان کاهش تأثیر گذاری رادیوتراپی پیشرفته وجود دارد.
چه آمادگی هایی برای شروع درمان مورد نیاز می باشد؟
ابتدا این نکته را در نظر داشته باشید که انجام برنامه ریزی های لازم برای شروع درمان به روش رادیوتراپی پیشرفته، توسط کادر درمان پروسه ای نسبتا زمان بر می باشد. این مدت زمان ممکن است چند روز نیز به طول بیانجامد. متخصصان با معاینه بالینی بیمار و بررسی سابقه پزشکی از ابزارهای مختلفی استفاده می کنند تا برنامه ریزی مناسبی را برای درمان تنظیم نمایند.
ابزارهای مورد نظر کمک می کنند که مدت زمان انجام رادیوتراپی پیشرفته و همچنین دوز پرتوی مورد نیاز به خوبی تعیین گردد. برای تشخیص دقیق محل تومور ممکن است که انکولوژیست درخواست چند آزمایش تصویر برداری بدهد. این تصویر برداری ها ممکن است به صورت سی تی اسکن، ام آر آی، PET اسکن و اشعه ایکس باشد.
پس از تعیین دقیق محل تومور، ابتدا رادیوتراپیست بیمار را برای شبیه سازی رادیوتراپی پیشرفته آماده می کند. به این ترتیب که بیمار روی تخت دراز می کشد و رادیوتراپیست اشعه ایکس مخصوصی را به بدن بیمار می تاباند. پس از طی مراحل شبیه سازی رادیوتراپیست محل دقیق تومور را روی پوست علامت می گذارد. باید توجه داشته که در صورت کمرنگ شدن یا پاک شدن علامت به رادیوتراپیست اطلاع داده شود تا مجددا محل دقیق درمان را تعیین نماید. در نهایت میزان دوز اشعه تعیین شده و پزشک درمان با رادیوتراپی پیشرفته را آغاز می نماید.
در بیمارستان شهدای تجریش براکی تراپی و رادیوتراپی و IMRT برای دارندگان بیمه پایه به صورت رایگان انجام می شود. همچنین برای بیمارانی که از سایر شهر ها مراجعه می فرمایند اقامتگاه رایگان برای اسکان در نظر گرفته می شود.
منابع:
- MD Anderson cancer center 2019
- Faiz M. Khan,Treatment Planning in radiation oncology 4Th wolter 2016
سوالات متداول رادیوتراپی پیشرفته
1درمان سرطان به روش رادیوتراپی پیشرفته چگونه انجام می شود؟
در رادیوتراپی پیشرفته با استفاده از یک شتاب دهنده خطی پزشکی فوتون ها و یا اشعه ایکس مورد نیاز تولید می شوند. ابعاد دستگاه رادیوتراپی پیشرفته نسبتاً کوچک بوده و تقریباً به اندازه یک اتومبیل می باشد.
برای استفاده از این دستگاه در حین درمان، بیمار بایستی کاملا دراز بکشد. پس از آماده سازی بیمار تابش پرتو با دوز متغیر آغاز می شود. در مورد استفاده از دستگاه هیچ گونه نگرانی وجود ندارد. زیرا طی درمان بیمار هیچ گونه درد یا ناراحتی را احساس نخواهد کرد.
2مدت زمان انجام رادیوتراپی پیشرفته در هر جلسه چقدر طول می کشد؟
مدت زمان انجام برنامه رادیوتراپی پیشرفته در هر جلسه درمان متغیر می باشد و با توجه به نوع درمان متفاوت است. اما به طور معمول مدت زمان درمان در هر جلسه، نهایتا 45 دقیقه طول خواهد کشید.
